23.03.2022
Autor: Anna Raczkowska - aplikant radcowski, Jarosław Kruk - radca prawny, partner zarządzający
W opublikowanym w lutym 2022 roku przez Chainalysis raporcie dotyczącym przestępstw kryptowalutowych zwrócono uwagę na wzrost przestępstw w dwóch kategoriach – skradzionych środków i oszustwa. Co więcej, przychody z oszustw wzrosły w roku 2021 aż o 82%. Jak podaje Chainalysis – 2.8 miliarda dolarów pochodzi z nowego rodzaju oszustwa zwanym w języku angielskim „rug pulls”, co w wolnym tłumaczeniu oznacza „wyciągnąć dywan” – skojarzenie jest słuszne, bowiem nowy typ oszustwa kryptowalutowego polega na wyciągnięciu jak największej ilości środków tylko po to, aby pozostawić użytkowników z bezwartościowym tokenem. Oszustwo typu rug pull polega na stworzeniu przez programistów pozornie legalnego projektu kryptowalutowego w celu inwestycji, występuje to najczęściej w tzw. DeFI (eng. Decentralized Finance) – systemie opartym na technologii blockchain umożliwiającym przeniesienie usług finansowych w oparciu o smart contracts. DeFi wykorzystuje kryptowaluty i inteligentne kontrakty do świadczenia usług finansowych bez udziału banków. Środowisko takie z oczywistych względów narażone jest na liczne nadużycia i stanowi idealne pole do oszustw.
Jak wskazuje na to Chainalysis, około 90% całkowitej wartości utraconych środków w wyniku oszustwa rug pulls może być przypisane jednej nieuczciwej scentralizowanej giełdzie – Thodex, której prezes zniknął tuż po tym jak giełda wstrzymała możliwość wypłaty środków przez użytkowników.
Rug pulls jest w większości przypadków rażącym oszustwem zaprojektowanym jako obiecujący projekt, który przyciąga użytkowników. Kiedy płynność napływa do projektu, a cena rośnie, deweloperzy wykorzystują całą płynność, jaką mogą, miażdżąc w końcu kapitał tych, którzy pozostali w projekcie.
Kolejną grupą przestępstw kryptowalutowych są te z wykorzystaniem NFT (eng. non-fungible token) – kryptograficznego tokena, niemającego swojego odpowiednika w innych walutach czy przedmiotach. W odróżnieniu od innych tokenów NFT nie można wymienić. To co dodatkowo wyróżnia NFT jest to, że dane gromadzone na blockchain mogą być dodatkowo powiązane z obrazami, filmami. Chainalysis zaobserwowało dwie formy nielegalnej działalności w NFT: wash trading w celu sztucznego zwiększenia wartości transakcji NFT i pranie brudnych pieniędzy poprzez zakup NFT. Wash trading obejmuje sytuacje, w których transakcja sprzedaży dokonywana jest przez jedną osobę z samym sobą w celu wykreowania fałszywego obrazu wartości i płynności aktywów. Ma to na celu sprawienie, aby NFT wyglądało na bardziej cenne niż jest w rzeczywistości. Zauważone zostały także przypadki wykorzystania nielegalnie uzyskanych funduszy do zakupu NFT. Z informacji opublikowanych przez organizację rządową Her Majesty Revenue & Customs (HMCR) odpowiedzialną za zbieranie podatków i składek na ubezpieczenie społeczne w Wielkiej Brytanii wynika, że po raz pierwszy Brytyjski Urząd Skarbowy zajął trzy niewymienne tokeny (NFT) w ramach śledztwa w sprawie oszustwa dotyczącego podatku VAT obejmującego 250 fałszywych spółek, wobec czego trzy osoby zostały aresztowane pod zarzutem próby oszustwa na kwotę 1.4 miliona funtów. Oszuści posługiwali się specjalną metodą pozwalającą ukryć swoją tożsamość, w tym fałszywe i skradzione tożsamości, fałszywe adresy, niezarejestrowane telefony komórkowe z przedpłatą, wirtualne sieci VPN i fałszywe faktury – wszystko w celu pozornego zaangażowania w działalność gospodarczą.
W 2021 roku miały miejsce także liczne kradzieże kryptowalut, dziesięć największych włamań skutkowało kradzieżą środków o łącznej wartości 1.81 miliarda dolarów. Jak podaje Chainalysis – aż siedem na dziesięć ataków zostało skierowanych na platformy DeFi. Jako działania mające na celu przeciwdziałaniu przestępczości kryptowalutowej wskazuje się wprowadzenie zabezpieczeń smart kontraktów, audyty kodów, a przede wszystkim rygorystyczne podejście do bezpieczeństwa platformy.
Podsumowując statystyki związane z przestępczością kryptowalutową zauważalne jest coraz większe zaangażowanie organów ścigania w tego typu przestępstw, w szczególności gdy technologia blockchain jest jeszcze względnie nowym obiektem zainteresowania. Należy to oczywiście ocenić pozytywnie. Użytkownicy powinni jednak zachować szczególne środki ostrożności z uwagi na narastającą ilość fałszywych kont.
