31.01.2022
Autor: Jarosław Kruk - radca prawny, partner zarządzający
W 2021 roku bardzo mocno wzrosła w Polsce ilość przestępstw popełnianych przez cudzoziemców, często z krajów egzotycznych, z wykorzystaniem polskich spółek i kont bankowych.
Polskie banki w ostatnich latach mocno poprawiły swoją praktykę w zapobieganiu praniu pieniędzy. Praktycznie niemożliwe jest dziś założenie konta przez firmę z offshore lub z udziałem offshore. Banki niechętnie otwierają konta firmom z UE, szczególnie nowym. Trzeba założyć oddział w Polsce, posiadać wpis do rejestru przedsiębiorców. Nowo zakładane spółki muszą posiadać wpis do rejestru beneficjentów rzeczywistych. Istniejący elektroniczny sposób zakładania najprostszej spółki z o.o. wymaga posiadania numeru Pesel, który otrzymuje obywatel Polski, oraz cudzoziemcy uzyskujący prawo pobytu, pozwolenie na pracę, a także jeśli zadeklarują posiadanie celu podatkowego. Uzyskanie takiego numeru jest proste i tanie, tak jak późniejsza rejestracja spółki i założenie konta firmowego i osobistego.
Potem spółkę tę, jak również jej konto, można wykorzystywać do rozmaitych fraudów, zwłaszcza internetowych. Po wpłynięciu na konto skradzionych pieniędzy, przekazuje się je dalej pomiędzy kontami osobistymi i robi się wypłaty gotówki. Do większych kradzieży często rejestrowane są spółki o nazwach podobnych do okradanego podmiotu z dodatkiem „Poland”, „Polska” czy „CEE” itp. Zdarzają się oszustwa dokonane na firmach afrykańskich, przez przedstawicieli krajów azjatyckich. Najczęstsze dotyczą firm z Zachodniej Europy, USA i Kanady, zaś sprawcy pochodzą z różnych krajów. O ile jest szybka reakcja ze strony pokrzywdzonego lub system banku w porę wychwyci nieprawidłowości (np. złożenie jednego dnia 10 przelewów do Chin), to istnieje możliwość zablokowania ukradzionych pieniędzy lub przynajmniej ich części i późniejszego odzyskania ich przez pokrzywdzonego.
Przy obecnej sytuacji na rynku pracy, trudno oczekiwać, aby przepisy związane z nadawaniem numeru Pesel zostały zaostrzone lub radykalne zmienione. Pewna nadzieja na przeciwdziałanie takim fraudom pozostaje w ciągłym ulepszaniu bankowych systemów AML.
Prawdopodobnie niedługo przez Polskę w przetoczy się olbrzymia fala drobnych i większych fraudów spowodowana nowym ustawodawstwem. Jej ofiarami padną głównie małe firmy ale też np. emeryci. Od nowego 2022 roku w Polsce obowiązuje tzw. „Nowy Ład” – przepisy znacząco zmieniające system podatkowy i system ubezpieczeń społecznych. Tekst tych przepisów stanowi około 700 stron niejasnych, niespójnych i sprzecznych zarówno wobec siebie oraz wobec już obowiązujących przepisów prawnych. Mówiąc wprost: jeden wielki bełkot. Przez ponad 25 lat zajmowania się prawem nie zdarzyło mi się czytać bardziej niezdarnego i niechlujnie napisanego tekstu ustawy. W sumie wielki bubel, przygotowany na chybcika przez grupę młodych niedoświadczonych pracowników kancelarii premiera.
Ważny był jednak cel polityczny. Po miesiącu obowiązywania „Polskiego Ładu”, widać, że działanie nowych regulacji nie jest takie, o jakie chodziło. System notuje liczne wpadki. Wszyscy, w tym urzędy skarbowe i doświadczeni doradcy podatkowi mają wielkie problemy z interpretacją i wykładnią nowych przepisów. I już zaczynają pojawiać się pierwsze oszustwa, m.in. polegające na podszywaniu się pod urzędników ubezpieczeń społecznych na specjalnej infolinii gdzie wyjaśniane są nowe zasady ubezpieczeń – wyłudzając w ten sposób dane osobowe, hasła do kont itp. Inwencja oszustów jest olbrzymia, a w tym bałaganie łatwo jest znaleźć mnóstwo ofiar, często wśród osób starszych i niedołężnych.
Jestem pewien, że nasze państwo nie będzie chciało rekompensować tych strat, do których powstania się przyczyniło. To będzie niezwykle interesujące, czy polska praktyka sądowa uzna odpowiedzialność państwa. A w tym wypadku nasze państwo wydaje się być współsprawcą lub z punktu widzenia prawa cywilnego – przyczyniającym się do powstania szkody. Będzie to praktycznie jedyna metoda mogąca przyczynić do jakiejś kompensacji szkód. Politykom jak zwykle nic się nie stanie, a szkoda.
